Νόμος υπ.αριθμ. 4996/ 2022 (ΦΕΚ 218 Α’ 24 -11-2022). Πνευματική ιδιοκτησία και συγγενικά δικαιώματα στην ενιαία ψηφιακή αγορά Τροποποίηση ν. 2121/1993 και ν. 4481/2017 - Ενσωμάτωση των Οδηγιών (ΕΕ) 2019/789, (ΕΕ) 2019/790 και 2006/115/ΕΚ»
Με τη δημοσίευση του νόμου 4996/ 2022 (ΦΕΚ 218 Α’ 24 -11-2022) «Kαθορισμός κανόνων σχετικά με την άσκηση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων που ισχύουν για ορισμένες επιγραμμικές μεταδόσεις ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών και αναμεταδόσεις τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών προγραμμάτων, με τη διατήρηση υψηλού επιπέδου προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων στην ψηφιακή ενιαία αγορά και με το δικαίωμα του δημόσιου δανεισμού και την αναπαραγωγή πρόσθετου αντιτύπου από μη κερδοσκοπικές βιβλιοθήκες ή αρχεία - Τροποποίηση ν. 2121/1993 και ν. 4481/2017 - Ενσωμάτωση των Οδηγιών (ΕΕ) 2019/789, (ΕΕ) 2019/790 και 2006/115/ΕΚ» ρυθμίζονται θέματα σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας καθώς και τα συγγενικά δικαιώματα.." Σύμφωνα με τα ειδικότερα περιλαμβανόμενα στην Έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής των Ελλήνων [ Για να δείτε το κείμενο της Έκθεσης της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής των Ελλήνων , όπως δημοσιεύθηκαν στο www. hellenicparliament. gr πατήστε εδώ και την αιτιλογική έκθεση του νόμου εδώ ]
«…..Με τις διατάξεις του ρυθµίζονται θέµατα δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωµάτων, µε την ενσωµάτωση των Οδηγιών (ΕΕ) 2019/789, (ΕΕ) 2019/790 και 2006/115/ΕΚ, και την τροποποίηση και συµπλήρωση διατάξεων των νόµων 2121/1993 και 4481/2017.
Συγκεκριµένα, µε τις διατάξεις του Μέρους Α΄ (άρθρα 1-5) ενσωµατώνεται στο ελληνικό δίκαιο η Οδηγία (ΕΕ) 2019/789 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 17.4.2019, «για τον καθορισµό κανόνων σχετικά µε την άσκηση των δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωµάτων που ισχύουν για ορισµένες επιγραµµικές µεταδόσεις ρα διοτηλεοπτικών οργανισµών και αναµεταδόσεις τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών προγραµµάτων, και για την τροποποίηση της Οδηγίας 93/83/ΕΟΚ του Συµβουλίου».
Όπως αναφέρεται στο Προοίµιο της υπό ενσωµάτωση Οδηγίας (βλ., σχετικά, και παρ. 2 της Αιτιολογικής Έκθεσης επί του νοµοσχεδίου, σελ. 53), η ανάπτυξη των ψηφιακών τεχνολογιών και του διαδικτύου έχει επιφέρει ριζικές αλλαγές τόσο στη διανοµή των ραδιοτηλεοπτικών προγραµµάτων όσο και στην πρόσβαση σε αυτά. Οι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισµοί προσφέρουν ολοένα περισσότερο, επιπρόσθετα µε τις δικές τους εκποµπές ραδιοτηλεοπτικών προγραµµάτων, επιγραµµικές υπηρεσίες παρεπόµενες των εκποµπών αυτών, όπως υπηρεσίες ταυτόχρονης µετάδοσης και ετεροχρονισµένης τηλεοπτικής προβολής.
Οι φορείς εκµετάλλευσης υπηρεσιών αναµετάδοσης, οι οποίοι οµαδοποιούν εκποµπές ραδιοτηλεοπτικών προγραµµάτωνσε πακέτα και τα παρέχουν στους χρήστες ταυτόχρονα µε την αρχική µετάδοση των εκποµπών αυτών, χωρίς αλλοιώσεις και περικοπές, χρησιµοποιούν διάφορες τεχνικές αναµετάδοσης, όπως είναι τα καλωδιακά, τα δορυφορικά, τα επίγεια ψηφιακά, και τα κινητά ή κλειστού κυκλώµατος, βάσει πρωτοκόλλων διαδικτύου δίκτυα, καθώς και το ανοιχτό διαδίκτυο. Περαιτέρω, οι φορείς εκµετάλλευσης που διανέµουν τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά προγράµµατα σε χρήστες χρησιµοποιούν διαφορετικούς τρόπους για την απόκτηση σηµάτων - φορέων προγραµµάτων από τους ραδιοτηλεοπτικούς οργανισµούς, συµπεριλαµβανοµένων και µέσων απευθείας διαβίβασης.
Από την πλευρά των χρηστών, αυξάνεται διαρκώς η ζήτηση για πρόσβαση σε εκποµπές ραδιοτηλεοπτικών προγραµµάτων που δεν προέρχονται µόνον από το κράτος µέλος προέλευσής τους αλλά και από άλλα κράτη µέλη (σκέψη 2του Προοιµίου). Οι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισµοί µεταδίδουν προγράµµατα τα οποία ενσωµατώνουν ποικίλο περιεχόµενο, όπως οπτικοακουστικά, µουσικά, λογοτεχνικά ή εικαστικά έργα, τα οποία προστατεύονται από δικαιώµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας ή από συγγενικά δικαιώµατα ή και από τα δύο,σύµφωνα µε το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το γεγονός αυτό οδηγεί σεµία πολύπλοκη διαδικασία εκκαθάρισης δικαιωµάτων από πλήθος δικαιούχων και για διάφορες κατηγορίες έργων και άλλων αντικειµένων που χρήζουν προστασίας. Εξ άλλου, συχνά, εµφανίζεται ανάγκη εκκαθάρισης δικαιωµάτων σε σύντοµο χρονικό διάστηµα, ιδίως όταν πρόκειται για την προετοιµασία προγραµµάτων ειδησεογραφίας ή επικαιρότητας. Για να είναι σε θέση οι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισµοί να καθιστούν διαθέσιµες τις επιγραµµικές υπηρεσίες τους σε διασυνοριακό επίπεδο, χρειάζεται να διαθέτουν τα απαιτούµενα δικαιώµατα επί έργων και άλλων αντικειµένων που χρήζουνπροστασίας για όλες τις αντίστοιχες επικράτειες, γεγονός που αυξάνει την πολυπλοκότητα εκκαθάρισης των δικαιωµάτων τους (σκέψη 3 του Προοιµίου).
Η Οδηγία 93/83/ΕΟΚ του Συµβουλίου διευκολύνει τις διασυνοριακές δορυφορικές µεταδόσεις και την καλωδιακή αναµετάδοση ραδιοτηλεοπτικών προγραµµάτων από άλλα κράτη µέλη. Ωστόσο, οι διατάξεις της περί µεταδόσεων από ραδιοτηλεοπτικούς οργανισµούς περιορίζονται στις δορυφορικές µεταδόσεις και, ως εκ τούτου, δεν εφαρµόζονται στις επιγραµµικές υπηρεσίες που είναι παρεπόµενες των εκποµπών. Περαιτέρω, οι διατάξεις που αφορούν τις αναµεταδόσεις ραδιοτηλεοπτικών προγραµµάτων από άλλακράτη µέλη περιορίζονται στην ταυτόχρονη, χωρίς διακοπές και αλλοιώσεις, αναµετάδοση µέσω συστηµάτων καλωδίων ή µικροκυµάτων, και δεν καλύπτουν τις αναµεταδόσεις µέσω άλλων τεχνολογιών (σκέψη 6 του Προοιµίου).
Υπό το φως των ανωτέρω, εκδόθηκε η υπό ενσωµάτωση Οδηγία, αντικείµενο της οποίας είναι η θέσπιση κανόνων για την ενίσχυση της διασυνοριακής διαθεσιµότητας τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών προγραµµάτων, µέσω της διευκόλυνσης της εκκαθάρισης των δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωµάτων για την παροχή επιγραµµικών υπηρεσιών που είναι παρεπόµενες των εκποµπών ορισµένων κατηγοριών ραδιοτηλεοπτικών προγραµµάτων, καθώς και κανόνων για την αναµετάδοση ραδιοτηλεοπτικών προγραµµάτων και τη µετάδοσή τους µέσω της διαδικασίας απευθείας διαβίβασης (άρθρο 1 της Οδηγίας).
Συγκεκριµένα, η Οδηγία:
- διευκολύνει την εκκαθάριση των δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας
και των συγγενικών δικαιωµάτων ραδιοφωνικού και ορισµένου τηλεοπτικού
περιεχοµένου για διασυνοριακή ψηφιακή µετάδοση και αναµετάδοση,
- συµπληρώνει την ισχύουσα Οδηγία 93/83/ΕΟΚ, η οποία αφορά µόνον τηδιασυνοριακή δορυφορική µετάδοση και την αναµετάδοση µέσω καλωδιακής τηλεόρασης και ραδιοφωνικών προγραµµάτων,
- θεσπίζει την αρχή της «χώρας προέλευσης» όσον αφορά την άσκησητων δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωµάτωνπου αφορούν πράξεις οι οποίες λαµβάνουν χώρα στο πλαίσιο της παροχής, της πρόσβασης σε ή της χρήσης παρεπόµενης επιγραµµικής υπηρεσίας, προκειµένου να διευκολυνθεί η εκκαθάριση δικαιωµάτων για την παροχή επιγραµµικών υπηρεσιών σε διασυνοριακό επίπεδο. Η αρχή της «χώρας προέλευσης» (η οποία εφαρµόζεται, ήδη, για τις δορυφορικές µεταδόσεις στην
Οδηγία 93/83/ΕΟΚ) εφαρµόζεται σε όλα τα ραδιοφωνικά προγράµµατα και σε ορισµένα είδη τηλεοπτικών προγραµµάτων, ήτοι στα προγράµµατα ειδησεογραφίας και επικαιρότητας, εκτός των µεταδόσεων αθλητικών γεγονότων και έργων και αντικειµένων προστασίας που περιλαµβάνονται σε αυτές,και στα προγράµµατα που παράγονται και χρηµατοδοτούνται πλήρως απότον ίδιο τον ραδιοτηλεοπτικό οργανισµό (άρθρο 3 της Οδηγίας).
- επεκτείνει το σύστηµα υποχρεωτικής συλλογικής διαχείρισης το οποίο ίσχυε για καλωδιακές αναµεταδόσεις, σε όλους τους τύπους αναµετάδοσης σχετικών τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών προγραµµάτων, ώστε να καταστεί δυνατή µια απλουστευµένη µέθοδος εκκαθάρισης των δικαιωµάτων (άρθρο4 της Οδηγίας), και
- θεσπίζει κανόνες για τη ρύθµιση της χρήσης των προστατευόµενων έργων ή άλλων αντικειµένων προστασίας µέσω «απευθείας διαβίβασης», δηλαδή της τεχνικής µε την οποία οι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς µεταδίδουν το σήµα τους στους διανοµείς, µε τρόπο ώστε να µην είναι δυνατή η λήψη αυτών των σηµάτων από το ευρύ κοινό κατά τη διάρκεια αυτής της µετάδοσης, και, στη συνέχεια, ο διανοµέας προσφέρει τα σχετικά προγράµµατα στο κοινό. Στην περίπτωση που χρησιµοποιείται «απευθείας διαβίβαση», χωρίς την παράλληλη µετάδοση των ίδιων προγραµµάτων από τον ίδιο τον ραδιοτηλεοπτικό φορέα, ο ραδιοτηλεοπτικός οργανισµός και ο διανοµέας σήµατος θεωρείται ότι συµµετέχουν σε ενιαία πράξη παρουσίασης στο κοινό, για την οποία και τα δύο µέρη λαµβάνουν άδεια από τους δικαιούχους (άρθρο 8 τηςΟδηγίας).
Σηµειώνεται ότι, σύµφωνα µε το άρθρο 12 παρ. 1 της Οδηγίας (EE)2019/789, ως προθεσµία θέσης σε ισχύ από τα κράτη µέλη των αναγκαίων για τη συµµόρφωσή τους προς την Οδηγία νοµοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων είχε τεθεί η 7.6.2021.
Επισηµαίνεται, επίσης, ότι σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 11 της Οδηγίας, συµβάσεις σχετικά µε την άσκηση δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωµάτων που αφορούν πράξεις του άρθρου 3 της Οδηγίας, οι οποίες ήταν σε ισχύ την 7.6.2021, δεν θίγονται έως την 7.6.2023, εφόσον λήγουν µετά την ηµεροµηνία αυτή. Επίσης, άδειες που χορηγήθηκαν για πράξεις παρουσίασης στο κοινό οι οποίες εµπίπτουν στις διατάξεις του άρθρου 8 περί «απευθείας διαβίβασης», και οι οποίες ήταν σε ισχύ την 7.6.2021, δεν θίγονται έως την 7.6.2025, εφόσον λήγουν µετά την ηµεροµηνία αυτή.
Στα άρθρα 1 και 2 του Μέρους Α΄ του νοµοσχεδίου καθορίζονται ο σκοπός και το αντικείµενό του. Με τις διατάξεις του άρθρου 3, διά του οποίου τροποποιείται και συµπληρώνεται το άρθρο 35 του ν. 2121/1993, ρυθµίζονται ζητήµατα σχετικά µε τις επιγραµµικές µεταδόσεις και αναµεταδόσεις ραδιοτηλεοπτικών οργανισµών.
Μεταξύ άλλων, τροποποιείται ο ορισµός της «καλωδιακής αναµετάδοσης», εισάγονται οι έννοιες της «αναµετάδοσης» κα ιτου «ελεγχόµενου περιβάλλοντος», και ρυθµίζεται η άσκηση των δικαιωµάτων αναµετάδοσης από ραδιοτηλεοπτικούς οργανισµούς και από άλλους δικαιούχους. Επεκτείνεται η έννοια της υποχρεωτικής συλλογικής διαχείρισης και στην αναµετάδοση ραδιοτηλεοπτικών προγραµµάτων για τους δικαιούχους, πλην των ραδιοτηλεοπτικών οργανισµών, και προβλέπεται ότι το δικαίωµα των δικαιούχων για την παροχή ή την άρνηση της παροχής άδειας σε φορέα εκµετάλλευσης υπηρεσίας αναµετάδοσης ασκείται υποχρεωτικά µέσω οργανισµού συλλογικής διαχείρισης. Τέλος, προβλέπεται δυνατότητα µεσολάβησης στις περιπτώσεις µη ύπαρξης συµφωνίας σχετικά τόσο µε την παροχή άδειας για την αναµετάδοση όσο και για την καλωδιακή αναµετάδοση ραδιοτηλεοπτικών εκποµπών.
Περαιτέρω, µε τις διατάξεις του άρθρου 4,διά του οποίου προστίθεται άρθρο 3Α στον ν. 2121/1993, εισάγεται η έννοια της «απευθείας διαβίβασης» και καθορίζονται οι υποχρεώσεις των φορέων που µεταδίδουν σήµατα µέσω «απευθείας διαβίβασης» στο κοινό, ενώ στο άρθρο 5, διά του οποίου προστίθεται άρθρο 3Β στον ν. 2121/1993, εισάγεται η έννοια της «παρεπόµενης επιγραµµικής υπηρεσίας» και θεσπίζεται η αρχήτης χώρας προέλευσης για την άσκηση των δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωµάτων κατά την παροχή επιγραµµικών υπηρεσιών σε διασυνοριακό επίπεδο, και ρυθµίζονται σχετικά ζητήµατα.
Τέλος, σύµφωνα µε τη νέα παράγραφο 4 του άρθρου 68Α του ν. 2121/1993, η οποία προστίθεται µε το άρθρο 48 του νοµοσχεδίου, συµφωνίες σχετικά µετην άσκηση δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωµάτων οι οποίες αφορούν πράξεις της παρ. 2 του νέου άρθρου 3Β του ν.2121/1993 και ήταν σε ισχύ την 7.6.2021, δεν θίγονται έως την 7.6.2023, εφόσον λήγουν µετά την ηµεροµηνία αυτή, και άδειες που χορηγήθηκαν για πράξεις παρουσίασης στο κοινό οι οποίες εµπίπτουν τις διατάξεις του νέου άρθρου 3Α του ν. 2121/1993 και ήταν σε ισχύ την 7.6.2021, δεν θίγονται έως την 7.6.2025, εφόσον λήγουν µετά την ηµεροµηνία αυτή.
Με τις διατάξεις του Μέρους Β΄ (άρθρα 6-30) ενσωµατώνεται στο ελληνικό δίκαιο η Οδηγία (ΕΕ) 2019/790 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 17.4.2019 για τα δικαιώµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας και τασυγγενικά δικαιώµατα στην ψηφιακή ενιαία αγορά και την τροποποίηση τωνΟδηγιών 96/9/ΕΚ και 2001/29/EK.
Η εν λόγω Οδηγία συµπληρώνει τους κανόνες που προβλέπονται στις ισχύουσες Οδηγίες στον τοµέα της πνευµατικής ιδιοκτησίας, ιδίως δε στις Οδηγίες 96/9/ΕΚ, 2000/31/ΕΚ, 2001/29/ΕΚ, 2006/115/ΕΚ, 2009/24/ΕΚ,2012/28/ΕΕ και 2014/26/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου (σκέψη 4 του Προοιµίου και άρθρο 1 παρ. 2 της Οδηγίας), και:
- θέτει κανόνες για την προσαρµογή ορισµένων εξαιρέσεων και περιορισµών επί των δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωµάτων στο ψηφιακό και το διασυνοριακό περιβάλλον, µε έµφαση στη θέσπιση υποχρεωτικών εξαιρέσεων ή περιορισµών επί των χρήσεων τεχνολογιών εξόρυξης [άντλησης] κειµένων και δεδοµένων στο ψηφιακό περιβάλλον για εκπαιδευτικούς σκοπούς και για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονοµιάς, όπως ιδίως ισχύει προκειµένου περί πανεπιστηµίων, άλλων ερευνητικών οργανισµών και ιδρυµάτων πολιτιστικής κληρονοµιάς (άρθρα 3-7της Οδηγίας),
- προβλέπει µέτρα για τη διευκόλυνση της χορήγησης αδειών ιδίως όσο ναφορά τη διάδοση έργων µη διαθέσιµων στο εµπόριο και άλλων αντικειµένων προστασίας, και την επιγραµµική διαθεσιµότητα οπτικοακουστικών έργων σε πλατφόρµες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία, προς διασφάλιση ευρύτερης πρόσβασης στο περιεχόµενο (άρθρα 8-11 της Οδηγίας).
Σχετικά,προτείνονται µέτρα για τη διευκόλυνση ορισµένων χρήσεων, όπως ψηφιοποίηση και διάδοση επιγραµµικά και µεταξύ των κρατών της Ε.Ε., µη διαθέσιµων στο εµπόριο έργων ή άλλων αντικειµένων προστασίας που βρίσκονται µόνιµα στις συλλογές ιδρυµάτων πολιτιστικής κληρονοµιάς (ήτοι, βιβλιοθήκες, µουσεία και αρχεία κ.ά.), και µέτρα για τη διευκόλυνση της χορήγησης συλλογικών αδειών και δυνατότητα των κρατών µελών να εφαρµόζουν συλλογική χορήγηση αδειών µε διευρυµένη ισχύ ή τεκµήρια εκπροσώπησης, σύµφωνα µε τις νοµικές τους παραδόσεις, την πρακτική ή τις περιστάσεις.
Ως προς τη χορήγηση αδειών για τα δικαιώµατα επί οπτικοακουστικών έργων σε υπηρεσίες βίντεο κατά παραγγελία, απαιτείται σύσταση, στα κράτη µέλη, µηχανισµού διαπραγµάτευσης δυνάµει του οποίου παρέχεται στα ενδιαφερόµενα µέρη η βοήθεια ενός αµερόληπτου οργάνου ή ενός ή περισσότερων διαµεσολαβητών (βλ. και σκέψεις 30, 33 και 53 του Προοιµίου), και
- θεσπίζει κανόνες για τη διευκόλυνση της χρήσης περιεχοµένου που έχει καταστεί «κοινό κτήµα», µετά τη λήξη της περιόδου προστασίας του σχετικού έργου κατά τη νοµοθεσία της Ένωσης ως προς τα δικαιώµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας, οπότε οποιοσδήποτε µπορεί να χρησιµοποιεί και να µοιράζεται, χωρίς περιορισµούς, αντίγραφα του έργου, υπό προϋποθέσεις (άρθρο14 της Οδηγίας).
Περαιτέρω, προς επίτευξη εύρυθµης και δίκαιης ρύθµισης της λειτουργίας της αγοράς για τα δικαιώµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας, η Οδηγία:
- θέτει κανόνες σχετικά µε τα δικαιώµατα επί εκδόσεων κατά τη χρήση έργων ή άλλων αντικειµένων προστασίας από παρόχους επιγραµµικών υπηρεσιών, οι οποίοι αποθηκεύουν και παρέχουν πρόσβαση σε περιεχόµενο που αναφορτώνεται από τους χρήστες, προκειµένου να αναγνωρισθεί η οργανωτική και οικονοµική συµβολή των εκδοτών στην παραγωγή εκδόσεων Τύπου,να διασφαλισθεί η βιωσιµότητα του εκδοτικού κλάδου και να εξασφαλισθεί η διαθεσιµότητα αξιόπιστων πληροφοριών (σκέψη 55 του Προοιµίου και άρθρο 15 της Οδηγίας),
- ανάγει σε βασική αρχή την εύλογη αµοιβή στις συµβάσεις εκµετάλλευσης του έργου δηµιουργών και ερµηνευτών, η οποία πρέπει να είναι κατάλληλη και αναλογική προς την πραγµατική ή δυνητική οικονοµική αξία των δικαιωµάτων για τα οποία χορηγείται άδεια χρήσης ή τα οποία µεταβιβάζονται, λαµβανοµένης υπόψη της συµβολής του δηµιουργού ή του ερµηνευτή στο συνολικό έργο ή άλλο αντικείµενο προστασίας, αλλά και λαµβανοµένων υπόψη όλων των άλλων περιστάσεων της υπόθεσης, όπως οι πρακτικές της αγοράς ή η πραγµατική εκµετάλλευση του έργου (βλ. σκέψη 73 του Προοιµίου και άρθρο 18 της Οδηγίας - αρχή της δέουσας και αναλογικής αµοιβής των δηµιουργών και των ερµηνευτών),
- προβλέπει την τήρηση κανόνων διαφάνειας επί των συµβάσεων των δηµιουργών και των ερµηνευτών οι οποίοι βρίσκονται σε ασθενέστερη συµβατική θέση όταν χορηγούν άδειες ή µεταβιβάζουν τα δικαιώµατά τους, οπότεχρειάζονται πληροφορίες, προκειµένου να αξιολογούν τη συνεχιζόµενη οικονοµική αξία των δικαιωµάτων τους σε σύγκριση µε την αµοιβή που λαµβάνουν για την άδεια ή τη µεταβίβαση (σκέψη 75 Προοιµίου και άρθρο 19 της Οδηγίας), και
- επιβάλλει την καθιέρωση µηχανισµού ανάκλησης των µεταβιβασθέντων κατ’ αποκλειστικότητα δικαιωµάτων, οπότε, µετά την πάροδο εύλογου χρονικού διαστήµατος, οι δηµιουργοί και οι ερµηνευτές δύνανται να µεταβιβάζουν ή να παραχωρούν άδεια χρήσης των δικαιωµάτων τους σε άλλο πρόσωπο (άρθρο 22 της Οδηγίας), όπως και αναπροσαρµογής της αµοιβής τους,σε περιπτώσεις που η αρχικά συµφωνηθείσα αµοιβή, στο πλαίσιο χορήγησης άδειας χρήσης ή µεταβίβασης δικαιωµάτων, καθίσταται προδήλως δυσανάλογα χαµηλή σε σύγκριση µε τα σχετικά έσοδα που προέρχονται απότην επακόλουθη εκµετάλλευση του έργου ή της υλικής ενσωµάτωσης της ερµηνείας από τον αντισυµβαλλόµενο του δηµιουργού ή του ερµηνευτή (άρθρο 20).
Επισηµαίνεται ότι τα µέτρα εναρµόνισης προς την Οδηγία θεσπίζονται από το χρονικό σηµείο που η ίδια ορίζει.
Επειδή η προθεσµία συµµόρφωσης προς την ανωτέρω Οδηγία έληξε την 7.6.2021 (άρθρο 29 της Οδηγίας) και επειδή, σε περίπτωση εκπρόθεσµης µεταφοράς διατάξεων Οδηγίας στο εσωτερικό δίκαιο, η συµµόρφωση πρέπει να ανατρέχει στον χρόνο κατά τον οποίο οι διατάξεις της Οδηγίας έπρεπε να µεταφερθούν στο εσωτερικό δίκαιο(ΣτΕ ΠΕ 180/2004, ΣτΕ ΠΕ 415/2001), διά του άρθρου 48 παρ. 5 του νοµοσχεδίου προσδίδεται αναδροµική ισχύς, από την 7.6.2021, στις σχετικές διατάξεις διά των οποίων µεταφέρεται στο εσωτερικό δίκαιο η Οδηγία.
Συγκεκριµένα, στα άρθρα 6 και 7 καθορίζονται ο σκοπός και το αντικείµενο του Μέρους Β΄. Με τις διατάξεις του άρθρου 8, διά του οποίου προστίθεται άρθρο 21Α στον ν. 2121/1993, διατυπώνονται οι έννοιες της «εξόρυξης[άντλησης] δεδοµένων», του «ερευνητικού οργανισµού» και του «ιδρύµατος πολιτιστικής κληρονοµιάς», εισάγεται εξαίρεση όσον αφορά την αναπαραγωγή έργων µε σκοπό την εξόρυξη [άντληση] κειµένων και δεδοµένων για σκοπούς επιστηµονικής έρευνας που πραγµατοποιείται από ερευνητικούςοργανισµούς και ιδρύµατα πολιτιστικής κληρονοµιάς, και ρυθµίζονται σχετκά ζητήµατα. Με τις διατάξεις του άρθρου 9, διά του οποίου προστίθεται άρθρο 21Β στον ν. 2121/1993, εισάγεται εξαίρεση όσον αφορά την αναπαραγωγή έργων και άλλου υλικού µε σκοπό την εξόρυξη [άντληση] κειµένων και δεδοµένων για σκοπούς επιστηµονικής έρευνας υπό τις οριζόµενες προϋποθέσεις.
Περαιτέρω, στο άρθρο 10, διά του οποίου τροποποιείται το άρθρο 21του ν. 2121/1993, εισάγονται διατάξεις σχετικά µε τη χρήση έργων και άλλων αντικειµένων προστασίας σε ψηφιακές διδακτικές δραστηριότητες, και ρυθµίζονται σχετικά ζητήµατα.
Σχετικά, προβλέπεται ότι η αναπαραγωγή, η παρουσίαση στο κοινό και η κατ’ αίτηση διάθεση στο κοινό για ψηφιακή χρήση έργων χάριν µόνο παραδείγµατος κατά τη διδασκαλία ή τις εξετάσεις σε εκπαιδευτικό ίδρυµα, στον βαθµό που δικαιολογείται από τον επιδιωκόµενοµη εµπορικό σκοπό, επιτρέπονται χωρίς την άδεια του δηµιουργού, µεταξύάλλων, εφόσον η εν λόγω χρήση δεν υπερβαίνει το πέντε τοις εκατό (5%) της συνολικής έκτασης του έργου.
Με τις διατάξεις του άρθρου 11, διά του οποίου προστίθεται άρθρο 22Α στον ν. 2121/1993, επιτρέπεται στα ιδρύµατα πολιτιστικής κληρονοµιάς να αναπαράγουν έργα και άλλα αντικείµενα που χρήζουν προστασίας, τα οποία βρίσκονται µόνιµα στις συλλογές τους, µε σκοπό τη διατήρησή τους, στον βαθµό που αυτή απαιτείται.
Στο άρθρο 12,διά του οποίου τροποποιείται η παρ. 5 του άρθρου 66Α του ν. 2121/1993, ρυθµίζονται ζητήµατα που αφορούν την εφαρµογή της παρεχόµενης προστασίας του εν λόγω άρθρου και στις εξαιρέσεις των άρθρων 21, 21Α, 21Β και 22Α του ν. 2121/1993. Στο άρθρο 13, διά του οποίου προστίθεται άρθρο 27Β στον ν. 2121/1993, περιλαµβάνονται ρυθµίσεις που αφορούν τη χρήση έργων και άλλων αντικείµενων προστασίας µη διαθέσιµων στο εµπόριο.
Μεταξύ άλλων, προβλέπεται η εκ µέρους ιδρυµάτων πολιτιστικής κληρονοµιάς αναπαραγωγή, διανοµή, παρουσίαση και διάθεση στο κοινό, αποκλειστικά για µη εµπορικούς σκοπούς, µη διαθέσιµων στο εµπόριο έργων ή άλλων αντικειµένων που χρήζουν προστασίας, τα οποία βρίσκονται µόνιµα στις συλλογές τους υπό τις οριζόµενες προϋποθέσεις.
Τα άρθρα 14 και 15, διά των οποίων προστίθενται άρθρο 7Α και περ. κ), κα), και κβ) στην παρ. 1 του άρθρου 28 του ν. 4481/2017, αφορούν το σύστηµα χορήγησης συλλογικών αδειών µε διευρυµένη ισχύ, και τις ελάχιστες πληροφορίες οι οποίες αναρτώνται στις ιστοσελίδες των οργανισµών συλλογικής διαχείρισης. Με τις διατάξεις των άρθρων 16 και 17, διά των οποίων προστίθενται άρθρα 34Α και 31Α στον ν. 2121/1993, θεσπίζεται µηχανισµός διαπραγµάτευσης για την πρόσβαση και διαθεσιµότητα οπτικοακουστικών έργων σε πλατφόρµες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία (άρθρο 16), και ρυθµίζεται το ζήτηµα των αναπαραγωγών έργων εικαστικών τεχνών τα οποία έχουν καταστεί κοινόκτήµα (άρθρο 17).
Εν συνεχεία, µε τις διατάξεις των άρθρων 18 και 19, διάτων οποίων προστίθενται άρθρο 51Β και περ. ι) στο άρθρο 52 του ν.2121/1993, θεσπίζεται νέο συγγενικό δικαίωµα για την αναπαραγωγή και τη διάθεση στο κοινό εκδόσεων τύπου από εκδότες εγκατεστηµένους σε κράτος µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά την επιγραµµική χρήση των εκδόσεών τους από παρόχους υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας(άρθρο 18), και ορίζεται η διάρκεια ισχύος της προστασίας των ως άνω δικαιωµάτων (άρθρο 19).
Μεταξύ άλλων, προβλέπεται ο τρόπος υπολογισµούτης αµοιβής των δηµιουργών έργων τα οποία έχουν ενσωµατωθεί σε έκδoση τύπου, ορίζεται ότι µε απόφαση της Ολοµέλειας της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδροµείων (Ε.Ε.Τ.Τ.) εκδίδεται Κανονισµός µε τον οποίο προσδιορίζονται τα κριτήρια σχετικά µε την αµοιβή των εκδοτών απότους παρόχους υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, και σε περίπτωση που δεν καταστεί δυνατή η συµφωνία µεταξύ των ως άνω µερών για το ύψος της αµοιβής, θεσπίζεται µηχανισµός για τον καθορισµό της, σε πρώτηφάση, διοικητικά, µε την έκδοση σχετικής απόφασης από αρµόδια επιτροπήτης Ε.Ε.Τ.Τ., και, σε δεύτερη φάση, δικαστικά, σε περίπτωση που πάλι τα µέρη δεν καταλήξουν σε συµφωνία.
Περαιτέρω, µε το άρθρο 20, διά του οποίου προστίθεται άρθρο 66ΣΤ στονν. 2121/1993, ορίζεται ο πάροχος επιγραµµικών υπηρεσιών ανταλλαγής περιεχοµένου και θεσπίζεται το πλαίσιο χρήσης προστατευόµενων έργων πνευµατικής ιδιοκτησίας και άλλων αντικειµένων από αυτόν.
Με το άρθρο21, διά του οποίου τροποποιείται το άρθρο 32 του ν. 2121/1993, εισάγεται η αρχή της δέουσας και αναλογικής αµοιβής των δηµιουργών, µε το άρθρο 22,διά του οποίου προστίθεται άρθρο 15Α στον ν. 2121/1993, θεσπίζεται υποχρέωση διαφάνειας ως προς την εκµετάλλευση και την προώθηση των έργων των δηµιουργών, µε το άρθρο 23, διά του οποίου προστίθεται άρθρο32Α στον ν. 2121/1993, κατοχυρώνεται η αξίωση πρόσθετης αµοιβής τωνδηµιουργών, µε το άρθρο 24, διά του οποίου προστίθεται άρθρο 39Α στον ν. 2121/1993, εισάγεται δυνατότητα προσφυγής σε διαµεσολάβηση επί διαφορών που αφορούν στην υποχρέωση διαφάνειας και την πρόσθετη αµοιβή,και µε το άρθρο 25, διά του οποίου προστίθεται άρθρο 15Β στον ν.2121/1993, θεσπίζεται δικαίωµα ανάκλησης σύµβασης ή άδειας ή µεταβίβασης δικαιωµάτων ή άρσης του αποκλειστικού χαρακτήρα της σύµβασης των δηµιουργών.
Η ενσωµάτωση της Οδηγίας ολοκληρώνεται µε τα άρθρα 26 µέχρι και 30 του νοµοσχεδίου.
Μεταξύ άλλων, προβλέπεται εξαίρεση από το πεδίο εφαρµογής των νέων άρθρων 15Α, 15Β και 32Α του ν. 2121/1993 των δηµιουργών προγραµµάτων ηλεκτρονικού υπολογιστή, απαγόρευση της µεταβίβασης εν ζωή των δικαιωµάτων των ερµηνευτών και των εκτελεστών -καλλιτεχνών, και επέκταση της εφαρµογής των νέων άρθρων 15Α, 15Β, 32,32Α, 39 και 39Α επί των αδειών και συµβάσεων εκµετάλλευσης που συνάπτουν ερµηνευτές και εκτελεστές καλλιτέχνες (άρθρα 26, 27 και 28, αντίστοιχα).
Με τις διατάξεις του Μέρους Γ΄ του νοµοσχεδίου (άρθρα 31-40) θεσπίζονται ρυθµίσεις για την ενσωµάτωση διατάξεων της Οδηγίας 2006/115/ΕΚ,διά τροποποιήσεων στον ν. 2121/1993 περί πνευµατικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωµάτων και πολιτιστικών θεµάτων.
Αντικείµενο των υπό ενσωµάτωση διατάξεων της εν λόγω Οδηγίας είναι η προστασία του αποκλειστικού δικαιώµατος συναίνεσης ή απαγόρευσης της εκµίσθωσης και του δανεισµού πρωτότυπων έργων και αντιγράφων έργωνπου προστατεύονται από την πνευµατική ιδιοκτησία, και άλλων αντικειµένων που µνηµονεύονται στο άρθρο 3, παράγραφος 1 αυτής.
Διά των προτεινόµενων ρυθµίσεων οριοθετείται εννοιολογικά και ρυθµίζεται ο δηµόσιος δανεισµός νοµίµως δηµοσιευµένων έργων σε ανοικτούς στο κοινό νόµιµου ςκατόχους των υλικών φορέων τους, ιδίως βιβλιοθήκες, δισκοθήκες και ταινιοθήκες, κατά µεταφορά των άρθρων 2 παρ. 1 περ. β), 5 και 6 της Οδηγίας2006/115/ΕΚ στο εθνικό δίκαιο (άρθρο 34, διά του οποίου προστίθεται άρθρο5Α στον ν. 2121/1993).
Ως δανεισµός «νοείται η διάθεση έργων προς χρήση για περιορισµένο χρονικό διάστηµα και όχι για άµεσο ή έµµεσο οικονοµικό ήεµπορικό όφελος, όταν γίνεται από ιδρύµατα που είναι ανοιχτά στο κοινό».
Ο δανεισµός είναι δυνατός µόνον κατόπιν καταβολής εύλογης αµοιβής προς
τους οικείους οργανισµούς συλλογικής διαχείρισης των δικαιούχων, ήτοι πνευµατικών δηµιουργών και ειδικότερα συγγραφέων, µεταφραστών, φωτογράφων και εικονογράφων, και εκδοτών, για τα έργα λόγου, και πνευµατικών δηµιουργών, ερµηνευτών - εκτελεστών καλλιτεχνών και παραγωγών φορέων ήχου ή ήχου και εικόνας, για φορείς ήχου και εικόνας. Συνεπώς, καταργούνται οι διατάξεις που προβλέπουν τη δυνατότητα των δηµιουργών να προβαίνουν σε δανεισµό των έργων τους άνευ αµοιβής.
Οι προτεινόµενες τροποποιήσεις, εξ άλλου, εισάγουν την προβλεπόµενη από την Οδηγία δυνατότητα παρέκκλισης ως προς τον αποκλειστικό χαρακτήρα του δικαιώµατος δανεισµού όσον αφορά συγκεκριµένες κατηγορίες βιβλιοθηκών (βιβλιοθήκες δηµόσιων εκπαιδευτικών ιδρυµάτων πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης και ακαδηµαϊκές βιβλιοθήκες, µέλη του Συνδέσµου Ελληνικών Ακαδηµαϊκών Βιβλιοθηκών), οι οποίες απαλλάσσονται από την υποχρέωση καταβολής αµοιβής.
Σχετικά, το άρθρο 6 της Οδηγίας προβλέπει ότι «[τ]α κράτη µέλη µπορούννα παρεκκλίνουν από το αποκλειστικό δικαίωµα του άρθρου 1, όσον αφοράτο δηµόσιο δανεισµό, υπό την προϋπόθεση ότι τουλάχιστον οι δηµιουργ[οί]λαµβάνουν αµοιβή για το δανεισµό αυτό» (παρ. 1). «Τα κράτη µέλη έχουν την ευχέρεια να καθορίζουν την αµοιβή λαµβάνοντας υπόψη τους στόχους πολιτιστικής προαγωγής. Όταν τα κράτη µέλη δεν εφαρµόζουν το αποκλεστικό δικαίωµα του άρθρου 1 για τα φωνογραφήµατα, τις ταινίες για τα προγράµµατα ηλεκτρονικών υπολογιστών, καθιερώνουν οπωσδήποτε αµοιβή για τους δηµιουργούς» (παρ. 2).
«Τα κράτη µέλη µπορούν να εξαιρούν ορισµένες κατηγορίες ιδρυµάτων από την πληρωµή της αµοιβής κατά τις παραγράφους 1 και 2» (παρ. 3). Υπό το φως των ανωτέρω, η παρέκκλιση θεσπίζεται για ορισµένες κατηγορίες βιβλιοθηκών από τον νοµοθέτη, ώστε να µηνθίγεται η υποχρέωση καταβολής της αµοιβής που οφείλεται στους δηµιουργούς για τον δηµόσιο δανεισµό.
Κατά τη σχετική νοµολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
«το άρθρο 6, παράγραφος 1, της Οδηγίας 2006/115 επιδιώκει τη διασφάλισηισορροπίας µεταξύ των συµφερόντων των δηµιουργών, αφενός, και της πολιτιστικής προαγωγής, που συνιστά σκοπό γενικού συµφέροντος επί του οποίου ερείδεται η εξαίρεση για τον δηµόσιο δανεισµό και δικαιολογεί τη δυνατότητα των κρατών µελών να παρεκκλίνουν, δυνάµει της διατάξεως αυτής, από το αποκλειστικό δικαίωµα του άρθρου 1 της Οδηγίας αυτής για τον δηµόσιο δανεισµό, αφετέρου. Στο πλαίσιο αυτό, τουλάχιστον οι δηµιουργοί πρέπει να λαµβάνουν αµοιβή για τον δανεισµό αυτόν» (απόφαση της 10ηςΝοεµβρίου 2016, επί της υποθέσεως C 174/15, µε αντικείµενο την αίτηση έκδοσης προδικαστικής απόφασης, δυνάµει του άρθρου 267 ΣυνθΛειτΕΕ, υποβληθείσα από το Rechtbank Den Haag (πρωτοδικείο Χάγης, Κάτω Χώρες),στο πλαίσιο της δίκης Vereniging Openbare Bibliotheken κατά Stichting Leenrecht, σηµ. 60).
Παράλληλα, τροποποιούνται σχετικές διατάξεις για την εφαρµογή του νέου όρου του δηµόσιου δανεισµού (άρθρα 33 και 35-39) και θεσπίζεται αναλογική εφαρµογή του άρθρου 5Α του ν. 2121/1993 επί συγγενικών δικαιωµάτων (άρθρο 40).
Με τις διατάξεις του Μέρους Δ΄ (άρθρα 41-47) ρυθµίζεται η αναπαραγωγή πρόσθετου αντιτύπου από µη κερδοσκοπικές βιβλιοθήκες ή αρχεία και ζητήµατα εφαρµογής των Οδηγιών 2019/789, 2010/790 και 2006/115, µνηµονεύονται δε και οι καταργούµενες διατάξεις των άρθρων 15 παρ. 5 και 22 παρ. 2 του ν. 2121/1993.
Με τις διατάξεις του Μέρους Ε΄ (άρθρα 48-49) ορίζεται η έναρξη ισχύος ορισµένων συµφωνιών σχετικών µε την άσκηση δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωµάτων, κατά µεταφορά σχετικών ρυθµίσεων της Οδηγίας 2019/789, η έναρξη ισχύος των διατάξεων διά των οποίων µεταφέρεται στο εσωτερικό δίκαιο η Οδηγία 2019/790 και η έναρξη ισχύος του νόµου εν γένει..."
Για να δείτε το κείμενο του νόμου 4996/ 2022 (ΦΕΚ 218 Α’ 24 -11-2022) , όπως δημοσιεύθηκε στον διαδικτυακό χώρο της εφημέρίδας της κυβέρνησης www.et.gr πατήστε εδώ